Y khoa Tây Nguyên Y khoa Tây Nguyên
Đề cương này chỉ mang tính chất tham khảo. Đề cương do các anh chị khóa trước tổng hợp lại.
Nội dung đề cương:
Câu 1.Phạm vi nghiên cứu
2.2.1. Qui mô. Để nghiên cứu các vấn đề dân số, người ta không thể nghiên cứu một cá thể, mà phải nghiên cứu một tổng thể dân cư với một quy mô đủ lớn, đến mức đủ gạt bỏ các nhân tố ngẫu nhiên, tìm ra được các quy luật hoặc tính quy luật của quá trình dân số.
2.2.2. Cơ cấu. Trong Dân số học, thời gian và độ tuổi có mối quan hệ đặc biệt mà không môn khoa học nào khác có được. Do vậy nghiên cứu dân số theo cơ cấu tuổi là phạm vi không thể thiếu trong dân số học.
2.2.3. Phân bổ dân số. Dân số là chủ thể luôn luôn biến động (sinh, chết, đi, đến). Sự biến động dân số nhiều khi tạo thành các luồng di dân, do vậy khi nghiên cứu dân số học không thể bỏ qua sự phân bố dân cư theo các vùng, miền, tỉnh, thành phố hoặc ngay tại những địa bàn ở cấp cơ sở.
2.2.4. Chất lượng dân số. Nghiên cứu chủ thể dân số trong mối quan hệ phát triển thì không thể bỏ qua Chất lượng dân số – Chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao. Có rất nhiều yếu tố từ y sinh học, xã hội, môi trường, . . .tác động đến chat lượng của dân số một quốc gia, chủ thể và đồng thời cũng là đối tượng quản lý của xã hội. Do vậy đây chính là một phạm vi nghiên cứu quan trọng khi nghiên cứu dân số.
Câu 2 : Quy mô dân số là gì, cơ cấu DS là gì ?
KN : Quy mô dân số của một vùng lãnh thổ là tổng số dân sinh sống trên vùng lãnh thổ đó (một khu vực, một quốc gia …).
Quy mô dân số có thể tính theo tổng số dân tại một thời điểm (đầu kỳ,cuối kỳ, một thời điểm nào đó) hoặc tổng số dân số trung bình của một thời kỳ.
KN : Cơ cấu dân số là sự phân chia tổng số dân của một vùng thành các nhóm theo một hay nhiều tiêu thức (mỗi một tiêu thức là một đặc trưng nhân khẩu học nào đó).
Câu 3. KN về cơ cấu ds vàng. Ưu và hạn chế của ds vàng ?
-KN : là thuật ngữ dùng để phản ánh một dân số có tỷ lệ người trong độ tuổi 15-64 đạt tối đa và tỷ lệ người phụ thuộc đạt ở mức thấp nhất (người từ 0-14 và trên 65 tuổi).
(Cơ cấu dân số vàng (Cửa sổ cơ hội nhân khẩu học/ Lợi tức nhân khẩu học hoặc Dư lợi nhân khẩu học). Là giai đoạn khi tỷ trọng trẻ em và thanh niên dưới 15 tuổi ít hơn 30% và tỷ trọng người già từ 65 tuổi trở lên ít hơn 15% tính trên tổng số dân.)
–Ưu điểm :Có nguồn lao động dồi dào(do số người trong độ tuổi lđ cao nhất), thời cơ để quốc gia có cơ hội phát triển.
-Nhược điểm :Tuy nhiên, nếu không có những chính sách phù hợp thì không thể phát huy được lợi thế của cơ cấu dân số vàng cho mục tiêu phát triển, thậm chí còn phải đối mặt với vấn đề việc làm cho số người lao động tăng thêm
> Nếu quốc gia đó không tận dụng được cơ hội này, khi tỷ số phụ thuộc tăng trở lại, dân số sẽ già đi và gánh nặng về an sinh xã hội tăng thêm.
Câu 4 Mức sinh thay thế là gì ? Các thước đo mức sinh?
Mức sinh thay thế là mức sinh mà phụ nữ trong cùng một đoàn hệ có vừa đủ số con gái (tính trung bình) để “thay thế mình trong dân số. Một tỷ suất tái sinh sản thực (NRR) bằng 1,00 là bằng mức sinh thay thế. Có thể hiểu đơn giản là mức sinh của một phụ nữ trong suốt cuộc đời sinh đẻ của mình, chỉ sinh trung bình được một người con gái sống được đến tuổi làm mẹ để thay thế cho mẹ mình vào chu kỳ tái sản xuất dân số.
– Các thước đo mức sinh :
+ Tỷ số trẻ em phụ nữ (CWR)
Trong đó: CWR: Tỷ số trẻ em phụ nữ.
P0 – 4: Trẻ em ở độ tuổi 0 đến 4.
W15 – 49: Phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ.
=>Tỷ số này cho biết trung bình 1 phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có mấytrẻ em dưới 5 tuổi (từ 0 – 4 tuổi).
+ Tỷ suất sinh thô (CBR)
Trong đó: CBR: tỷ suất sinh thô;
B: số trẻ em sinh ra trong năm của địa phương;
P: dân số trung bình của địa phương trong năm.
=>Tỷ suất sinh thô cho biết trong một năm ở dân số nghiên cứu cứ 1000 người dân có bao nhiêu trẻ em được sinh ra
+ Tỷ suất sinh chung (GFR)
Trong đó: GFR: tỷ suất sinh chung.
B: số trẻ em sinh ra trong năm của địa phương.
: tổng số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ của địa phương
=>Tỷ suất sinh chung cho biết cứ 1.000 phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ
trong một năm sinh được bao nhiêu trẻ sống.
+ Tỷ suất sinh đặc trưng theo tuổi (ASFR)
Trong đó: ASFRx: tỷ suất sinh đặc trưng của tuổi x.
Bx: số trẻ em sinh trong năm của phụ nữ tuổi x.
: số phụ nữ trung bình ở tuổi x.
=>Tỷ suất sinh đặc trưng theo tuổi cho biết cứ 1.000 phụ nữ ở độ tuổi x thuộc độ tuổi sinh đẻ trong vòng một năm sinh ra được bao nhiêu trẻ sống
+ Tổng tỷ suất sinh (TFR)
TFR= Tổng các ASFR * Khoảng cách của nhóm tuổi
=>TFR nói lên số con trung bình 1 phụ nữ có
Mức độ sinh thay thế đạt được khi TFR =2,1
+ Tỷ lệ sinh con thứ ba
Tỷ lệ sinh con thứ ba là số so sánh giữa số trẻ sinh ra trong năm là con thứ 3 trở lên với tổng số trẻ sinh sống của địa phương trong năm ấy.
Câu 5 .Các thước đo về mức chết
+ Tỷ suất chết thô (CDR)
Nó biểu thị số người chết tính trên 1.000 người dân trong một năm nhất định.
Trong đó: CDR: tỷ suất chết thô;
D: số người chết trong một năm của địa phương;
P: Số dân trung bình của địa phương trong năm nghiên cứu
+ Các tỷ suất chết đặc trưng theo tuổi (ASDR)
Trong đó:
ASDRx (mx): tỷ suất chết đặc trưng theo tuổi.
Dx: số người chết ở tuổi x trong năm.
Px : Số dân trung bình tuổi x trong năm.
+ Tỷ suất chết trẻ em dưới 1 tuổi (IMR)
Trong đó:
IMR: tỷ suất chết của trẻ em dưới 1 tuổi (ở độ tuổi 0);
D0: Số trẻ em 0 tuổi chết trong năm;
B: Số trẻ sinh sống trong cùng năm.
=>Tỷ suất chết trẻ em dưới một tuổi cho biết số trẻ em chết dưới một tuổi trên 1000 trẻ em sinh sống trong một năm
+ Tỷ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi
Trong đó:
ASDR0-4: Tỷ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi
D0-4: Số trẻ em chết trước 5 tuổi trong năm của địa phương
P0-4: Số trẻ em dưới 5 tuổi của địa phương trong năm
+ Tỷ suất chết mẹ (MMR)
Tỷ số chết mẹ là số phụ nữ chết do những biến chứng về thai nghén hoặc sinh đẻ trong một năm tính trên 100.000 trẻ sinh sống trong năm đó.
Câu 6 Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dân số
- Yếu tố sinh học và di truyền
Yếu tố về di truyền và sinh học dưới giác độchủng tộc không tác động đến chất lượng dân số. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã cho thấy, những đứa trẻ sinh ra từ các bà mẹ chưa thành niên (dưới 18
tuổi) và từ những bà mẹ quá lớn tuổi (trên 40 tuổi) có nguy cơ cao về chậm phát triển thể chất.
- Chất lượng cuộc sống
- Chất lượng cuộc sống phản ánh sự thỏa mãn nhu cầu, trước hết là nhu cầu cơ bản tối thiểu của con người. Mức độ đáp ứng sự thỏa mãn càng cao thì chất lượng cuộc sống càng cao. Chất lượng cuộc sống càng cao sẽ giúp cho con người phát triển cả về thể chất, trí tuệ và tinh thần và ngược lại.
- Kinh tế
Có thể phân chia ảnh hưởng của kinh tế đến chất lượng dân số thành hai cấp độ: cấp độ kinh tế vĩ mô (sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia) và ở cấp độ vi mô (kinh tế của hộ gia đình).
Vĩ mô :kinh tế phát triển-> phát triển giáo dục, nâng cao dân trí, bảo đảm an ninh xh, xóa đói giảm nghèo, phát triển hạ tầng y tế,…
Vi mô : đầu tư gd con cái, nâng cao trình độ học vấn, sống trong mt tốt nên ít bệnh tật,…
- Y tế
Giữ gìn sức khoẻ, bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ là nhiệm vụ của mỗi người và toàn xã hội. Sức khoẻ của mỗi người lại phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố: sinh học, điều kiện sống, trình độ phát triển kinh tế – xã hội của từng nước, môi trường và chính sách chăm sóc sức khoẻ quốc gia
- Giáo dục
-Giáo dục ảnh hưởng tới chất lượng dân số về mặt trí tuệ:…..
-Giáo dục để nâng cao chất lượng dân số là quốc sách của mỗi quốc gia.
-Giáo dục có ảnh hưởng rất lớn đến mức sinh: Khi trình độ học vấn càng cao thì mức sinh càng thấp
-Giáo dục có tác động trực tiếp đến việc đẩy lùi cái chết. Những người có trình độ học vấn cao thường có kiến thức về cơ chế lây truyền bệnh tật để phòng và chữa bệnh kịp thời.
- Môi trường
Mối quan hệ giữa con người và môi trường là mối quan hệ luôn gắn bó mật thiết với nhau. Ở những vùng khí hậu ôn hoà, tài nguyên phong phú, con người có điều kiện để nâng cao chất lượng cuộc sống. Ngược lại, ở những nơi điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt, con người khó có điều kiện để cải thiện cuộc sống, nâng cao chất lượng dân số.
7.Các yếu tố khác
Các yếu tố khác như văn hóa, thể dục thể thao, du lịch, vui chơi giải trí cũng góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và qua đó cũng góp phần nâng cao chất lượng dân số
Câu 6 b .Tác động của quy mô, cơ cấu, và phân bố DS tới clds
Quy mô dân số ổn định và cơ cấu dân số hợp lý sẽ tạo điều kiện cho kinh tế – xã hội phát triển. Đảm bảo tỷ lệ tăng dân số không quá cao và không làm cho dân số giảm sút là định hướng chính sách mà nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ đều hướng tới.
Đảm bảo cân bằng tỷ số giới tính khi sinh làm sao để đất nước không rơi vào tình trạng thiếu dân số nam hoặc nữ trong tương lai.
Phân bố dân cư hợp lý giữa các vùng miền kích thích sản xuất phát triển và đảm bảo nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân
