BỤI VÀ CÁC BỆNH PHỔI DO BỤI khái niệm, nguồn gốc, các nghề hoặc công việc có nguy cơ tiếp xúc và tác hại của bụi? 1. Bụi trong sản xuất Bụi là những phần tử nhỏ bé, đa số ở thể rắn tập hợp rải rác trong môi trường, là tác hại phổ biến nhất trong các tác hại nghề nghiệp của môi trường không những bởi tính độc hại của nó mà còn do chúng rất phổ biến, có mặt ở mọi nơi, mọi chỗ trong môi trường lao động, môi trường sống. Do đặc điểm của hoạt động lao động và sinh hoạt cũng như các tác động nên bụi sinh ra có nhiều trạng thái và kích thước khác nhau. Tác hại của bụi phụ thuộc vào bản chất lý hóa của nó song trạng thái và kích thước cũng đóng vai trò quan trọng do nó tạo điều kiện cho bụi tồn tại lâu hay chóng trong môi trường rồi từ đó khuếch tán vào phổi gây bệnh. Hiện nay các ngành công nghiệp hầm mỏ, luyện kim, sản xuất vật liệu xây dựng và may mặc là những ngành công nhiên có nhiều người lao động chịu tác động của bụi với các mức độ khác nhau như viêm nhiễm, co thắt hoặc xơ hóa các tế bào nhu mô phổi... Đối với từng loại bụi khác nhau chúng thường gây nên các tác hại đặc trưng song do phát triển công nghiệp với trình độ cao nên các loại bụi hỗn hợp được tạo ra nhiều, hình thái bệnh lý cũng phức tạp lên rất nhiều vì sự tác động tổng hợp của chúng. Các loại bụi phân tán vào môi trường không khí theo quy luật khác nhau (Brown, Stokes...) và cũng phụ thuộc vào cấu trúc nhà xưởng, nơi làm việc và biến đổi của vi khí hậu môi trường. Các loại bụi phân tán trong không khí do sản xuất gây nên có hạt nhỏ, đặc hay lỏng sẽ lơ lửng trong không khí. Nếu ở thể đặc, khí dung gọi là bụi, nếu ở thể lỏng gọi là sương mù. Có 3 nguyên nhân sinh ra bụi: 1. Nghiền, cán, màu đánh bóng các chất đặc, các vật cứng (đá, sắt thép...). 2. Các chất nổ và không cháy. 3. Các chất ở dạng hơi bốc lên dày đặc trong không khí, bị ôxy hóa hoặc sinh ra phản ứng hóa học với nhau. Ngoài ra khi vận chuyển, lựa chọn, đóng gói, pha trộn các chất, thì khí dung loãng có thể biến thành khí dung đặc. 2. Tác hại chung của các loại bụi Trong sản xuất tác hại của bụi đối với cơ thể không giống nhau bao gồm các tác hại sau: - Gây độc toàn thân: bụi chì, mangan, asen, Clo, Flo, ôxit kẽm. - Gây kích thích cục bộ, tổn thương ở da và niêm mạc. Ngoài các chất trên còn có xi măng, calci ô xít, clorua vôi, bụi thuốc lá... - Gây phản ứng dị ứng: bụi đay, bột sơn, phấn hoa... - Gây tác dụng quang lực học: bụi hắc ín. - Gây nhiễm khuẩn: bụi giẻ rách, lông súc vật, thóc lúa... - Gây ung thư: bụi của một số chất quang học và chất cơ năng phóng xạ. - Gây tác dụng đặc biệt trên cơ quan hô hấp có 6 loại: + Gây viêm nhiễm đường hô hấp, thậm chí viêm phổi nói chung với tỷ lệ cao đối với người tiếp xúc. + Tác dụng với đường hô hấp trên: các loại bụi sợi, bụi động vật và thực vật thường kích thích, gây bệnh mũi họng... + Gây tăng số lượng đại thực bào từ máu đến phổi, nhưng không rõ rệt: bụi than, bụi ôxit sắt (thường không mấy khi gây tàn phế bộ máy hô hấp). + Có tác dụng làm cho xơ hóa, tăng thực rõ rệt, gây bệnh phổi mạn tính nặng: bụi silic (SiO2) và bụi amiăng... + Làm giảm tính chất miễn dịch của tổ chức phổi: bụi xỉ lò Thomas, bụi nhựa đường... + Gây ung thư phế quản và ung thư phổi: như crom và hợp chất hóa học của a sen, các carbuahydro...